บัวสี่เหล่า เป็นการเปรียบเทียบระดับสติปัญญาของคน โดยมีการจำแนกออกได้เป็น 4 อย่าง
แสดงให้เห็นถึงความสามารถของคนที่เรียนรู้เรื่องต่าง ๆ เป็น 4 ระดับ คือ
1. เหล่าที่ 1
มีสติปัญญา ฉลาดเฉลียว เมื่อได้ฟังก็สามารถรู้และเข้าใจในเวลาอันรวดเร็ว
เปรียบเสมือนด อกบัวที่อยู่พ้นน้ำ เมื่อต้องแสงพระอาทิตย์ก็จะเบ่งบานทันที
2. เหล่าที่ 2
มีสติปัญญาปานกลาง เมื่อได้ฟังแล้วพิจารณาตามและได้รับการอบรมฝึกฝนเพิ่มเติม
ก็จะสามารถรู้และเข้าใจได้ในเวลาไม่ช้า เปรียบเสมือน ด อกบัวที่อยู่ปริ่มน้ำ ซึ่งจะบานในวันถัดไป
3. เหล่าที่ 3
มีสติปัญญาน้อย เมื่อได้ฟังแล้วพิจารณาตามและได้รับการอบรมฝึกฝนเพิ่มอยู่เสมอมีความขยันหมั่นเพียร
ไม่ย่อท้อ ในที่สุดก็สามารถรู้และเข้าใจได้ในวันหนึ่งข้างหน้า เปรียบเสมือน ด อกบัวที่อยู่ใต้น้ำ ซึ่งจะค่อย ๆ โผล่ขึ้นเบ่งบานได้ในวันหนึ่ง
4. เหล่าที่ 4
ไร้สติปัญญา แม้ฟังก็ไม่อาจเข้าใจความหมาย ไร้ซึ่งความเพียรเปรียบเสมือน ด อกบัว
ที่จมอยู่โคลนตม ยังแต่จะตกเป็นอาหารของเต่า ปลา อีกด้วย ไม่มีโอกาสโผล่ขึ้นพ้นน้ำเพื่อเบ่งบานได้อีก
เปรียบคนบนโลกนี้เหมือนบัวสี่เหล่าที่รู้แจ้งแถลงไข
เหล่าที่หนึ่ง
บัวพ้นน้ำ-หมายถึง บุคคลที่มีศีลธรรมประจำใจครบถ้วนสมบูรณ์ อย่างน้อยก็มีศีล 5 ครบทุกข้อ
มีความบริสุทธิ์ในจิตใจพอสมควร ปฏิบัติทั้งทาน-ศีล-ภาวนา มีโอกาสบรรลุธรรม
ถึงมรรค-ผล-นิพพานได้ไม่ยาก ถ้ามีความเพียรพยายามปฏิบัติต่อเนื่อง สม่ำเสมอไม่ท้อถอย
เหล่าที่สอง
บัวปริ่มน้ำ-หมายถึง บุคคลที่มีศีลธรรมประจำใจพอสมควรแล้ว ศีล 5 อาจจะครบบ้างไม่ครบบ้าง
มีโอกาสทำบุญทำทาน กุศลต่างๆบ่อยๆ แต่อาจจะยังไม่ได้ลงมือปฏิบัติธรรม สมาธิภาวนา
พวกนี้ถ้าได้พบผู้แนะนำที่ดี เขาก็สามารถพัฒนาจิตใจขึ้นไปเป็นกัลยาณชน-ผู้เจริญแล้วได้ไม่ยากเลย
เหล่าที่สาม
บัวใต้นำ-หมายถึง บุคคลที่ยังดี ค่อยยังชั่ วกว่าประเภทบัวก้นบึงอยู่บ้าง จมอยู่ใต้น้ำ รอวันเวลาเติบโต
โผล่ขึ้นมาเหนือน้ำในโอกาสต่อไป พวกนี้ยังพอมีศีลอยู่บ้าง เป็นบางข้อ ดีบ้างชั่ วบ้างปะปนสลับกันไป
ถ้าพวกนี้มีโอกาสพบครูบาอาจารย์ หรือกัลยาณมิตรที่ดี แนะนำให้คำปรึกษา เขาก็มีโอกาสพัฒนาตนเองให้ดีขึ้นได้ต่อไป
เหล่าที่สี่
บัวก้นบึง-คือ บุคคลที่เปรียบเสมือนบัวก้นบึง ยังคงเป็นเหง้า เป็นหัว จมอยู่ในโคลนตม รอคอยเวลาที่จะแตกเหง้า
แตกหัว แตกหน่อเป็นต้นบัวอีกนานมาก และมีโอกาสที่จะเป็นอาหารแก่เต่าปลา ยากที่จะเติบโตเป็นต้นบัวต่อไปได้
เมื่อเปรียบเทียบกับมนุษย์ที่อยู่ในสังคมแล้ว ทำให้เห็นได้ว่าในสังคม ๆ หนึ่ง จะมีทั้งมนุษย์ที่เปรียบเสมือน
เป็นบัวสี่เหล่าปะปนกันอยู่สุดแต่ว่า “ตัวเรา” จะเลือกเป็นบัวประเภทไหน ขึ้นอยู่กับจิตใจและการกระทำของตัวเราเอง…
